Հին Հռոմ

ԵԶՐՈՒՅԹՆԵՐ
Ծերակույտ — Տոհմերի ավագներից կազմված խորհուրդ:
Պատրիկ — Տոհմային ավագանու ներկայացուցիչ։
Պլեբեյ — Վաղ Հռոմում քաղաքացիական իրավունքներից զուրկ բնակչությունը: Մագիստրատուրա — Գործադիր իշխանության մարմինների ամբողջությունը: Լատիններ, սաբիններ, Էտրուսկներ — Հին Իտալիայի ցեղեր:
Կոնսուլ — Պետական բարձրագույն գործադիր պաշտոնյա:
ժողովրդական տրիբուն — Պլեբեյների կողմից ընտրվող անձ, որը կարող էր արգելափակել ցանկացած օրենքի նախագիծ: 
Դիկտատոր — Սենատի կողմից արտակարգ իրավիճակներում ժամանակա-
վորապես նշանակվող և անսահմանափակ իշխանությամբ օժտված անձ:
Իմպերատոր — Պատերազմում հաղթած զորավարին ժամանակավորապես
տրվող պատվատիտղոս:
Դոմինատ — Դիոկղետիանոս կայսեր ստեղծած միանձնյա կառավարման հա-
մակարգը:
Պրովինցիա — Նահանգ:
Գլադիատորներ — Հանդիսականների առջև նրանց զվարճանքի համար մի մյանց դեմ մարտնչող ստրուկներ: Բառացի նշանակում է «սուսերակիր»:
Հաղթակամար Նշանավոր իրադարձության պատվին կառուցված կամա– րակապ դարպաս:
ԲԱՌԱՊԱՇԱՐ
Պրինցիպատ Հռոմի պատմության Վաղ կայսրության շրջանի անվանումը:
Ապենինյան թերակղզի — Թերակղզի Եվրոպայի հարավում:

Հռոմուլոս -Ըստ ավանդության՝ Հռոմի առաջին արքան:

Կարթագեն- Հնագույն քաղաք Հյուսիսային Աֆրիկայում:
Հաննիբալ — Կարթագենի նշանավոր զորավար: Հուլիոս Կեսար Հռոմի ամենաազդեցիկ քաղաքական գործիչներից:
Օկտավիանոս — Հուլիոս Կեսարի քրոջ թոռը, գահակալել է Ք. ա. 27 – Ք. հ. 14 թթ.։
Դիոկղետիանոս — գահակալել է 284-305 թթ.:
Կոստանդիանոս Մեծ — գահակալել է 306-337 թթ.:
Կոլիզեում — Հռոմի ամենամեծ ամֆիթատրոնը:

Առաջադրանքներ

• Որտե՞ղ է ձևավորվել Հռոմեական քաղաքակրթությունը, և ինչպիսի՞ բնական պայմաններ է ունեցել այդ տարածքը։
  Հռոմեական քաղաքակրթությունը ձևավորվել է Ապենինյան թերակղզում: Այստեղ կան ջրառատ նավարկելի գետեր, իսկ հողը բերրի է: Բարենպաստ կլիմայական և աշխարհագրական պայմանների շնորհիվ երկրագործությունը և անասնապահությունը վաղ ժամանակ ներից կարևոր տեղ ունեին բնակչության կյանքում:
  
  
• Ովքե՞ր էին Հռոմ քաղաքի հիմնադիրները՝ ըստ ավանդության։ Ե՞րբ է այն հիմնադրվել։
  Թերակղզու կենտրոնական մասում լատինական ցեղերը Ք. ա. I հազ. առաջին կեսին հիմնեցին բազմաթիվ բնակավայրեր: Դրանցից ամենախոշորը Հռոմ քաղաքն էր: Ըստ ավանդության՝ քաղաքը հիմնադրվել էր Հռոմուլոսի կողմից յոթ բլուրների վրա Ք. ա. 753 թ.։
  
• Ի՞նչ ձևով էր կառավարվում Հռոմը սկզբնական շրջանում։ Ինչպիսի՞ փոփոխություն տեղի ունեցավ Ք. ա. VI դարի վերջերին։
  Սկզբում Հռոմում գոյություն ուներ արքայական իշխանություն: Սակայն Ք. ա. VI դարի վերջերին հռոմեացիները վտարեցին վերջին արքային, և սկսվեց Հին Հռոմի պատմության հանրապետության շրջանը
  
• Նկարագրի՛ր Ապենինյան թերակղզու աշխարհագրական դիրքն ու կլիմայական պայմանները։ Ինչպե՞ս են դրանք նպաստել տնտեսության զարգացմանը։
  Եվրոպայի հարավում գտնվում էր Ապենինյան թերակղզին,Այստեղ կան ջրառատ նավարկելի գետեր, իսկ հողը բերրի է: Բարենպաստ կլիմայական և աշխարհագրական պայմանների շնորհիվ երկրագործությունը և անասնապահությունը :
  
• Ո՞ր երեք ցեղերն էին ապրում Հռոմում արքայական դարաշրջանի ժամանակ։ Ինչ դեր ուներ Ծերակույտը (Սենատը)։
  Արքայական դարաշրջանի Հռոմում (Ք. ա. VIII-VI դդ.) հիմնականում ապրում էին երեք ցեղեր` լատիններ, սաբիններ, էտրուսկներ: Նրանց տոհմերի ավագներից կազմվում էր Ծերակույտը՝ Սենատ: Այն քննարկում էր այն բոլոր հարցերը, որոնք հետո պետք է լուծվեին ժողովրդական ժողովում: Բոլոր գործադիր պաշտոնյաները հաշվետու էին ծերակույտի առջև:
  
  
  
• Ովքե՞ր էին պատրիկները և պլեբեյները։ Ինչպիսի՞ տարբերություն կար նրանց իրավական կարգավիճակի միջև։
  Հռոմի բնակչությունը բաժանվում էր երկու խավի՝ պատրիկների (վերնախավ, ազնվատոհմիկներ) և պլեբեյների (բառացի՝ դրսից լցված)։ Պլեբեյներն ունեին մասնավոր սեփականություն, զբաղվում էին երկրագործությամբ, արհեստներով, առևտրով, սակայն չէին կարող մասնակցել պետության կառավարմանը: Երկարատև պայքարից հետո Ք. ա. III դարում պլեբեյները նույնպես դարձան Հռոմի լիիրավ քաղաքացիներ: Նրանց իրավունքները հավասարեցվեցին պատրիկների իրավունքներին:
  
  
• Ի՞նչ էր մագիստրատուրան։ Ո՞վքեր էին ամենակարևոր մագիստրատները Հռոմում։
  Հռոմի հանրապետությունում գոյություն ուներ ընտրովի գործադիր իշխանության ճյուղավորված համակարգ՝ մագիստրատուրա: Գերագույն մագիստրատները երկու կոնսուլներն էին: Նրանք ընտրվում էին մեկ տարով և ղեկավարում էին նաև բանակը: 
  
• Ի՞նչ էր վետոյի իրավունքը։ Ո՞ր պաշտոնյան ուներ այդ իրավունքը և ինչու էր նա անձեռնմխելի։
  Հռոմում կարևոր պաշտոնյա էր նաև ժողովրդական տրիբունը: Նրա անձն անձեռնմխելի էր, և նա վետոյի (լատիներեն՝ արգելում եմ) իրավունք ուներ: Կարող էր արգելք/ վետո/ դնել յուրաքանչյուր որոշման կամ օրենքի նախագծի վրա:
  
• Ո՞ր պաշտոնը էր Հռոմում ստեղծվում արտակարգ իրավիճակներում։ Ինչ իրավասություններ ուներ դիկտատորը։
  Պետության համար արտակարգ ծանր իրավիճակներում Հռոմում 6 ամիս ժամկետով ընտրվում էր արտակարգ լիազորություններով օժտված պաշտոնյա՝ դիկտատոր: Նա կարող էր այդ ընթացքում կառավարել առանց հաշվի առնելու պետական մարմինների կարիքը:
  
• Ինչո՞ւ էր մագիստրատների աշխատանքը անվարձատու։ Ի՞նչ էր դա նշանակում հռոմեացիների համար։
  Մագիստրատուրաներում աշխատանքը չէր վարձատրվում, քանի որ դա համարվում էր ոչ թե աշխատանք, այլ մարդուն տրված պատվավոր գործ: 
  
• Առաջադրանք 2
  
• Ո՞ր դարում ընկավ ամբողջ Ապենինյան թերակղզին Հռոմի տիրապետության տակ։
  Այդ պատերազմների արդյունքում Ք. ա. III դարում ամբողջ թերակղզին ընկավ Հռոմի տիրապետության տակ:
  
• Ո՞ր պետության դեմ սկսեց Հռոմը պատերազմներ Սիցիլիա կղզու համար։ Ո՞ր նշանավոր զորավարն է հիշատակվում Կարթագենի կողմից։
  Իտալիայի նվաճումից հետո Հռոմը բախվեց Միջերկրական ծովի արևմտյան մասի մեկ այլ հզոր պե տության՝ Կարթագենի հետ: Պատճառը հարուստ Սիցիլիա կղզու նկատմամբ վերահսկողության հաստատումն էր: Չնայած կարթագենցի նշանավոր զորավար Հաննիբալի արշավանքին` երկարատև պատերազմներում հռոմեացիներին հաջողվեց հաղթել կարթագենցիներին:
  
• Ինչու՞ էին կարևոր Հռոմի հաղթանակները Կարթագենի նկատմամբ։ Ի՞նչ պատահեց Կարթագեն քաղաքին։
  Նրանք նվաճեցին Կարթագեն քաղաքը և հիմնահատակ ավերեցին: Այսպիսով Հռոմեական պետությունը վերածվեց Միջերկրական ծովի արևմուտքի ամենահզոր պետության:
  
• Ք.ա. I դարում Հռոմի վերահսկողության տակ անցան հետևյալ տարածքները. լրացրո՛ւ բացթողումները՝ Փոքր Ասիան, Ասորիքը և Փյունիկիան:
  
• Ովքե՞ր էին Հռոմի առաջին եռապետության երեք զորավարները։ Ինչպիսի՞ն էր նրանց միասնությունը։
  Ք.ա.60թ. երեք նշանավոր զորավարներ Հուլիոս Կեսարը, Գնեոս Պոմպեոսը և Մարկոս Կրասոսը, ստեղծեցին առաջին եռապետությունը:
  
• Ի՞նչ պատահեց Կրասոսին և ինչ հետևանք ունեցավ դա եռապետության համար։
  Ք. ա. 53 թ. պարթևների դեմ ձեռնարկած պատերազմում Կրասոսի զոհվելուց հետո Պոմպեոսի և Կեսարի հարաբերությունները լարվեցին: Յուրաքանչյուրը ձգտում էր մենիշխանության:
  
  
• Ք.ա. 49 թ. Հռոմում ինչպիսի՞ պատերազմ սկսվեց և ինչպե՞ս ավարտվեց։
  Նրանց միջև Ք. ա. 49 թ. սկսվեց քաղաքացիական պատերազմ: Պոմպեոսը սպանվեց և Կեսարը զավթեց իշխանությունը Հռոմում: Սակայն Կեսարի հակառակորդները դավադրություն կազմակերպեցին և Ք. ա. 44 թ. Ծերակույտի դահլիճում սպանեցին նրան:
  
  
  
  
• Ով էր Օկտավիանոսը և ի՞նչ տիտղոսներ ստացավ Ք.ա. 27 թ․։ Ինչպե՞ս էր կոչվում Հռոմի այս նոր ժամանակաշրջանը։
  Կեսարի սպանությունից հետո՝ Ք. ա. 43 թ., ստեղծվեց երկրորդ եռապետությունը, որտեղ գլխավոր դերը պատկանում էր Կեսարի ազգական Օկտավիանոսին: Հռոմում ընթացած քաղաքացիական պատերազմում հաղթեց Օկտավիանոսը: Նա սկսեց միանձնյա կառավարել:
  Նրանով սկիզբ առավ Հռոմի պատմության մի նոր փուլ, որը ստացել է Վաղկայսրություն կամ Պրինցի
  պատ անվանումը:
  
  
• Ո՞ր կայսեր օրոք Հռոմեական կայսրությունը հասավ իր տարածքային ամենամեծ չափսերին։ Ի՞նչ տարածքներ գրավվեցին այդ շրջանում։
  
• Ք. հ. II դարում Հռոմեական կայսրությունը հասավ իր տարածքային ամենամեծ ընդգրկմանը: Տրայանոս կայսրը գրավեց Դակիան (ներկայիս Ռումինիան) և Միջագետքը: Դա կայսրության ծավալապաշտության ավարտն էր: Դրանից հետո կայսրությունը ստիպված էր մտածել իր սահմանների պաշտպանության մասին:
  

Ապրիլի 8-16-ը

Առաջադրանք

Ինչպես էր հունական մշակույթը ազդել հռոմեական մշակույթի վրա։ Նշե՛ք երկու օրինակ։

հունական թատրոնների օրինակով էին հռոմում թատրոն ստեղծու։ հուներենից լատիներեն շատ գրքեր էին թարգմթնվում։

Որտե՞ղ էին հռոմեացիները սովորեցնում իրենց երեխաներին։ Ինչու՞։

Հարուստ հռոմեցիները իրենց երեխաներին ուղարկում էին Հունաստան սովորելու, որովհետեւ հունական մշակույթը ավելի զարգացած էր։

Ի՞նչ էին Տասներկու տախտակները, և ինչո՞ւ են դրանք կարևոր։

հռոմի ամենավաղ օրենքները գրված էին այդ տախտակների վրա։ Իրավական համակարգը ամուր պահելու համար։

Ի՞նչ ճարտարապետական և քանդակագործական առանձնահատկություններ ուներ Հռոմը։

հռոմում զարգանում էր քաղաքաշինությունը եւ անհատակա պատվերով քանդակները

Նշե՛ք երեք հռոմեական աստված և բացատրե՛ք նրանց դերը։

Յուպիտել ֊ գլխավոր հռոմեակթն աստված; Մինեռվա ֊գիտուտյան, արվեստների եւ արհեստների դիցուհին։ Մարս ֊ ռազմի աստված։

Ինչ շինանյութ հայտնագործեցին հռոմեացիները և ինչու՞ էր այն կարևոր։

Հռոմեցիները բետոնը, այն կարեւվոր էր ամուր շինություններ կառուցելու համա։

Ի՞նչ էր ամֆիթատրոնը, և ո՞րն էր ամենախոշորը Հռոմում։

Ամիֆիթատրոնը գլադիատորների կռվելու տեղն էր։ Ամենամեծ ամֆիթատրոնը Կոլիզեյումն է

Ինչպես էին հռոմեացիները լուծում ջրի մատակարարման խնդիրը քաղաքներում։

նրանք ջրանցույցներ քաշեցին քաղաքում այդպիսով լուծելով քաղաքում, հեռավոր տեղերից մաքուր ջրի մատակարարումը։

Ո՞ր կարևոր բարեփոխումը կատարեց Հուլիոս Կեսարը օրացույցի մեջ։ Ի՞նչ օրացույց է օգտագործվում այսօր։

Կատարվեց տոմարի բարեփոխում։ Նախկին լուսնային օրացույցը փոխարինվեց արևայինով: Տարին, ըստ դրա, բաղկացած էր 365 և կես օրից: Չորս տարին մեկ փետրվարին ավելացվում էր մեկ օր: Հուլիոսյան օրացույցը մնաց կի րառման մեջ ընդհուպ մինչև XX դարի սկզբները: Մինչ օրս շատ երկրներ օգտագործում են հռոմեական ամսանունները օրինակ՝ հուլիս, օգոստոս, հունվար և այլն։

Ներկայացնել օրինակներ , որոնցով հռոմեական մշակույթը ազդեց ժամանակակից աշխարհի վրա (օրինակ՝ լեզու, օրենք, ճանապարհներ և այլն):

Տաքսիների այսօրվա հաշվիչներ, դատարանում երդվելը, կամուրջներ կառուցելը, լուրերի նախատիպը, գրաֆիտն, գովազդաին հոլովակները, հիվանդանոցները, լատինական տառերը, որոնցով այսօր օգտվում են շատ երկրներ, ճանապարհաշինությունը, ճանապարհաին նշանները, արագ սնունդի յետերը, ջեռուցման համակարգը։

Բարև, ես․․․ նախագիծն իրականացնել սկսեցինք արհեսական բանականության ուսումնասիրությունից։

Ուսումնասիրեցինք արհեստական բանականության աշխատանքի բնույթը, ուղղությունները, օգտագործման հնարավորությունները։ Խոսեցինք ուսումնական գործունեության մեջ դրա գործածումից, նաև՝ վատ և վտանգավոր կողմերից։

Նախագիծն իրականացնելուց օգտագործեցինք նկարների խմբագրման և շարժական ավատարների ստեղծման կայքերից, որոնք հիմնված են արհեստական բանականության վրա։

Իմ մասին պատմող տեսանյութը:

Posted on March 15, 2025

Առաջադրանք

1. Ինչպե՞ս է առաջանում ձայնը: Ձայնի առաջացումը սերտորեն կապված է տատանումների հետ:Նկարագրե՛ք ձայնի առաջացման որևէ օրինակ: Օրինակ երբ փայտով խփում ենք թմբուկին զայն է առաջանում, զարկում ենք գիթառի լարերին երաժշտություն է լսվում:
2. Լուսնի վրա անհնար է լսել որևէ ձայն:Ի՞նչն է այդ բացարձակ անդորրի պատճառը։ Քանի որ օդ չկա:
3. Որսորդները իրենց ականջը հաճախ հպում են հողին: Ինչո՞ւ: Որ լսեն որսի ոտնաձայները, որոնք տատանվում են հողի հետ հպվելուց:

18 марта

3.Ответьте на вопросы.

1. Когда в доме собрались гости? В субботу, когда папа выздоровел

2. Чем закончилась забота тёти Тамары о
папе? Тем что она переусердствовала

3. Почему она решила подарить папе портсигар? Чтобы загладить свою вину

4. Почему этот подарок не понравился Дениске? Потому что он напоминал папе о курении

5. Что решил сделать с папиросами папа, чтобы они поместились в портсигаре? Решил укоротить их 6. Сделал ли Дениска всё так, как хотел папа? Нет
Почему? Потому что он не хотел что бы папа курил

4.Согласны ли вы с тем, что…

1.В воскресенье к папе пришли гости. 2. Тётя Тамара была очень внимательна к папе. 3. Тётя Тамара положила сахар папе в чай, и он с удовольствием его выпил. 4. Тётя Тамара подарила папе портсигар. 5. Дениске этот подарок очень понравился. 6. Дениска обрезал папиросы, и папа его похвалил за хорошую работу. Нет не согласна, все было не так

6. Прочитайте слова и подберите к ним синонимы (հոմանիշներ) из
текста.
Образец: зайти — … , зайти – прийти
Поправиться — выздороветь, около — рядом, громко смеяться- хохотать, небольшой-маленький, забавная (история)- смешная, достать- взять, рассердиться- злиться, укоротить-подрезать, специально — нарочно.

7. Перепишите предложения, раскрывая скобки.

1.Положи ножницы рядом с нитками(нитки)! 2. Вчера мы долго гуляли рядом с парком
(парк). 3. В воскресенье мы всем классом встречаемся рядом со школой(школа). 4. В
жаркий солнечный день рядом с речкой(речка) будет прохладно. 5. Рядом с площадью (площадь)
в воскресный день всегда много людей. 6. Поставь кресло рядом с диваном(диван).7. Поставь лампу на стол рядом с компютром(компьютер).

8. Как вы думаете, был ли Дениска прав, когда испугался за здоровье
своего папы? Да был прав.

Беспокоилась ли тётя Тамара о здоровье Денискиного
папы? Нет, не заботилась. Почему вы так думаете? Возможно потому что, тетя Тамара, не знала о вреде курения

9. Прочитайте текст и скажите, почему курение особенно
вредно для подростков (դեռահասների համար).

КУРЕНИЕ ОСОБЕННО ВРЕДНО ДЛЯ ПОДРОСТКОВ
Особенно вредно курение в раннем возрасте. Человек растёт и развивается довольно долго, иногда до 23 лет. Чтобы организм развивался нормально, к его клеткам должно поступать нужное количество кислорода и
питательных веществ.
Очень тяжело курение сказывается на работе сердца и лёгких. Никотин и
другие вредные вещества отрицательно влияют на работу мозга. Учёные

выяснили, что у курящих школьников ухудшаются внимание и память. Никотин и
другие вредные вещества отрицательно влияют на работу мозга. Кстати, наибольшее количество двоечников учёные обнаружили
именно среди юных курильщиков.

10. Найдите ответы на вопросы в тексте и прочитайте их.

1. Почему курение особенно вредно в раннем возрасте? Человек растёт и развивается довольно долго, иногда до 23 лет. Чтобы организм развивался нормально, к его клеткам должно поступать нужное количество кислорода и питательных веществ.2. Какие органы
страдают от курения больше всего? Сердце и Легкие 3. К чему приводит курение? Никотин и
другие вредные вещества отрицательно влияют на работу мозга. 4. Почему
наибольшее количество двоечников учёные обнаруживали именно среди курящих подростков?Никотин и
другие вредные вещества отрицательно влияют на работу мозга.

11. Подберите антонимы (հականիշներ) к следующим словам. Составьте
и запишите с ними предложения.
Поздний — ранний, легко -трудно, полезный — вредный, положительно — отрецательно, улучшаться -ухудшется, медленный — быстрый, лучше — хуже, реже -чаще, наименьший — наибольший, пожилой — молодой.

ПРЕДЛОЖНЫЙ ПАДЕЖ

12. Составьте словосочетания и предложения по таблице. Наиболее
удачные предложения запишите.

Приехать в Ереван; Войти в здание; посмотреть в глазок, жить в деревне; находиться в комнате; увидеть в окне

13. Перед существительными, которые начинаются с букв: а, о, у, э, и, в
предложном падеже пишется предлог об. Например: (о чём?) об игре,
об улице, об истории, об уроках.

Составьте и запишите предложения по таблице.

Думать о сочинении; мечтать о собаке; рассказывать об отдыхе; говорить о погоде; заботиться о ребенке; писать о школе

14. Допишите предложения.

1. В нашем классе… много цветов. 2. В нашей школе… есть мраморный зал. 3. В этом городе…есть завод. 4. В нашу школьную библиотеку…приехал писатель 5. В нашем парке…цветут орхидеи. 6. В моём городе … вечером светло. 7. В этом селе…все заборы жолтые.

15. Составьте и запишите предложения со следующими словами.
рассказывать о (об) (истории, книга, фильм); думать о (об) (будущее, папа,
аквариуме); заботиться о (об) (котёнок, утёнок, здоровье) мечтать о (будущая
профессия, новый компьютер); говорить о (об)(учёба, школа), вспоминать о
(об) (осень, лето, встреча)

рассказывать об истории, о книге, о фильме; думать об аквариуме, о будущем, о папе; заботиться об утенке, о котенке, о здоривии; мечтать о будущем, о профессии, о новом компютере; говорить о школе, об очебе; вспоминать о встрече, о лете, об осеньи.

16. Напишите небольшое сообщение на тему «Какие мои привычки
мне нравятся, а какие я хотел бы изменить». Как можно избавиться от дурных привычек? Могут ли друзья и близкие люди помочь в этом? Что такое сила воли?

Моя привычка, часами залипать в телефоне, мешает мне делать уроки или общаться с близкими. Еще я очень часто ленюсь делать физиотерапию цамостаятельно. Но мои родственики, помогают мне во всем, и тигда я довольна что преподолеваю свои плохие превычки. Раз за разом делать уроки и заниматся собой мне больше нравится и укрепляет мою силу воли.

.Անտառը  հառաչանքով  լիքն  էր։
Աշնան  չարագույժ  ցրտերն  ու  անգութ  որսկանները  մտել  էին  նրա  մեջ։  Իր  մահաբեր  թույնը  թափելով՝  սուլում  էր  դառնաշունչ  քամին։  Նրա  շնչից  գունատված  տերևները  դողդողում  էին,  անհասկանալի  լեզվով  ցավալի  սվսվում,  դալկանում,  դեղնում  ու  իրանց-իրանց  թափվում  և  թափվելով  տխուր  շրշում,  անզոր  հառաչում  էին։  Այստեղ  ու  այնտեղ  որոտում  էր  որսկանի  հրացանի  ձայնը,  անտառը  թնդում,  արձագանք  էր  տալիս  և  ամեն  արձագանք  տալով՝  կարծես  թե  ահագին  «վա՜յ»  էր  կանչում  իր  խոր  թավուտներից։  Ճիշտ  որ  վա՜յ…Կորչում  էին  նրա  պայծառ  օրերը,  ընկնում  էին  նրա  դալարագեղ  զարդերը,  հալածվում  ու  կոտորվում  էին  նրա  սիրուն  երեները,  և…  հառաչում  էր  նա։  Չէ՞  որ  նա  էլ  գիտե  զգալ,  չէ՞  որ  այնտեղ  էլ  կենդանության  շունչ  կա,  ցավ  ու  կսկիծ  կա։

2.Ահա  վերջին  տագնապի  մեջ  է  անտառի  չքնաղ  թագուհին։  Որսկանի  ձեռքից  փախած՝  նա  վայր  է  ընկել  բրնուտում։  Գնդակատեղից  դեռ  հոսում  է  նրա  արյունը,  իր  աչքով  տեսնում  է,  զգում  է  այն  սոսկալի  փոփոխությունը,  որ  կատարվում  է  իր  մեջ,  իր  շուրջն  էլ  փոխվում  է,  ինքն  էլ  այն  չի,  ինչ  որ  առավոտն  էր…  Բայց  այս  ի՛նչ  զարհուրելի  բան  է.  ինչու  էլ  այն  չի,  ինչու  էլ  չի  կարողանում  կանգնել,  փախչել…  Օրհասական  ջանքեր  է  անում,  տանջվում  է,  տանջվում  և  ճգնում  է  պարզել,  թե  ախար  ի՞նչ  պատահեց,  այն  ի՞նչ  էր…  Եվ  շփոթ  ու  աղոտ  հիշում  է,  որ  արածում  էր  իր  հորթուկի  հետ…  հանկարծ  մի  բան  որոտաց…  մի  տաքություն  զգաց  ու  վայր  ընկավ…  անմիջապես  կանգնեց…  իր  սիրուն  հորթուկը…  Բայց  հիշողության  թելը  կորավ,  ուշքը  խառնվեց,  ուժ  չկա…

3.Նա  զգաց,  որ  ծարավից  պապակում  էր,  այրվում  էր  ներսը…  Հիշեց  ներքև՝  ձորակում  վազող  վտակը,  խոնարհած  ճյուղերի  տակ  կարկաչող  այն  վճիտ-պսպղուն  ալիքները…  Նրա  մտքով  կայծակի  արագությամբ  միասին  եկան  ու  անցան  հովասուն  անտառներում  անցկացրած  օրերը  և  մշուշապատ  առավոտները,  երբ  նա  առողջ  ու  թեթև  իջնում  էր  այն  ձորակն  ու  կուշտ-կուշտ  խմում  էր  սառը  ջրերից…  Այժմ  էլ  փափագում  էր  սաստի՜կ-սաստի՜կ,  բայց  որքան  աշխատում  էր՝  չէր  կարողանում  բարձրանալ։  Ամեն  շարժվելով  ճղփում  էր  նրա  տակ  լճացած  արյունը  և  կրկին  սկսում  էր  ծորել  գնդակատեղից։  Բայց  արյունը  բարակեց,  ցավն  էլ  առաջվա  նման  չէր  նեղացնում․  նա  թմրեց,  զգաց,  որ  քունը  տանում  էր  մի  տեսակ,  խավարը  թանձրանում  էր  շուրջը,  և  հետզհետե  աչքերը  մթնում  էին։

4.Արևն  իր  վերջին  շողերը  քաշել  էր  լեռների  ետևը։  Ամեն  ձեն  ու  ձուն  կտրել  էր  անտառում։ Գիշերվան  ցուրտն  ընկավ։  Սթափվեց  եղջերուն,  լիակուրծ  ու  ագահ  շունչ  քաշեց,  լայն-լայն  բաց  արավ  շշմած  աչքերը…  վերևը  փոքրիկ  լույսեր  ցոլացին։  Այդ  աստղերն  էին  երկնքում։  Նա  հասկացավ,  որ  գիշերը  հասել  էր։  Վերջին  ուժերը  հավաքեց,  ջանք  արավ,  շարժվեց,  մինչև  անգամ  ծնկները  բարձրացրեց  և…  կրկին  ընկավ  մի  ծանր  ու  անզոր  թառանչով։  Նա  լսեց  իր  թառանչը,  և  այդ  վերջին  ձայնն  էր,  որ  նա  լսեց  այս  աշխարհքում։

Առաջադրանքներ:
1.Դուրս գրիր անծանոթ բառերն ու բառարանով բացատրիր:

Չարագույժ-չար, լուր բերող

անգութ-խիղճ չունեցող

դալուկ-գունատ

թավուտ-խիտ թփերով տեղ

դալարագեղ-կանաչապատ ու գեղեցիկ

բրնուտ-թավուտ

զարհուրհելի-սարսափելի

կսկիծ -սուր ֆիզիկական ցավ

օրհասական-մահաբեր:

2.Դո՛ւրս գրեք բնության նկարագրության այն հատվածները, որոնք նախապատրաստում, հուշում են սպասվելիք-կատարվելիք գործողությունները:

Անտառը  հառաչանքով  լիքն  էր։
Աշնան  չարագույժ  ցրտերն  ու  անգութ  որսկանները  մտել  էին  նրա  մեջ։  Իր  մահաբեր  թույնը  թափելով՝  սուլում  էր  դառնաշունչ  քամին։  Նրա  շնչից  գունատված  տերևները  դողդողում  էին,  անհասկանալի  լեզվով  ցավալի  սվսվում,  դալկանում,  դեղնում  ու  իրանց-իրանց  թափվում  և  թափվելով  տխուր  շրշում,  անզոր  հառաչում  էին։  Այստեղ  ու  այնտեղ  որոտում  էր  որսկանի  հրացանի  ձայնը,  անտառը  թնդում,  արձագանք  էր  տալիս  և  ամեն  արձագանք  տալով՝  կարծես  թե  ահագին  «վա՜յ»  էր  կանչում  իր  խոր  թավուտներից։  Ճիշտ  որ  վա՜յ…Կորչում  էին  նրա  պայծառ  օրերը,  ընկնում  էին  նրա  դալարագեղ  զարդերը,  հալածվում  ու  կոտորվում  էին  նրա  սիրուն  երեները,  և…  հառաչում  էր  նա։  Չէ՞  որ  նա  էլ  գիտե  զգալ,  չէ՞  որ  այնտեղ  էլ  կենդանության  շունչ  կա,  ցավ  ու  կսկիծ  կա։
3. Բառարանի օգնությամբ գտիր առաջին հատվածում ընդգծված բառերի հոմանիշները:

չարագույժ — աղետաբեր

անգութ- անխիղճ

դալկանալ- դեղնել

դառնաշունչ- խստաշունչ

տխուր- մռայլ

անզոր- տկար

ահագին- ահռելի

պայծառ- զվարթ

դալարագեղ- կանաչապատ

4. Ընդգծիր երկրորդ հատվածում ընդգծված բառերի ածանցները:

վերջին, որսկանի, սոսկալի, զարհուրհելի, օրհասական, հորթուկի, տաքություն, հիշողություն, ուշքը

5. Ընդգծիր տրված բարդ բառերի երկրորդ արմատները և դրանցով կազմիր նոր բարդ բառեր:
Դառնաշունչ-շնչահեղձ, շնչակտուր
մշուշապատ-շրջապատել, համապատում
հովասուն-սննդաբան, սնուցում
դալարագեղ- գեղատեսիլ, գեղանուշ: